رحلت مرموز آيت ا... سيد مصطفي خميني در آبان 1356 را مي توان نقطه عطفي در نهضت اسلامي مردم ايران دانست. مجالس يادبود در سراسر كشور برگزار شد و در آن مراسم، تظاهرات گسترده عليه رژيم به پا شد. از اين رو رژيم، تصميم گرفت با توهين به ساحت حضرت امام خميني، چهره ايشان را به عنوان رهبري نهضت مخدوش كند. در اواسط دي ماه 1356، پيك دربار، نامه ممهور به مهر دربار را به داريوش همايون، وزير اطلاعات و جهانگردي داد. او نيز نامه را به روزنامه اطلاعات جهت انتشار سپرد. مسعودي، صاحب امتياز روزنامه، مفاد مقاله را باعث واكنش علما و روحانيون و براي آينده روزنامه خطرناك مي دانست، اما در تماس با وزير اطلاعات و نخست وزير، آموزگار، دريافت كه برخي از مفاد تند و تحريك آميز آن به خواست شاه در مقاله آمده است. در اين مقاله كه با امضاي مستعار"احمد رشيدي مطلق" در روزنامه اطلاعات به چاپ رسيد، بطور صريح، بي حجابي فضليت و حجاب، كهنه پرستي و ارتجاع معرفي و به ساحت مقدس امام خمینی، اهانت و قيام 15 خرداد 1342، توطئه استعمار سرخ و سياه معرفي شده بود. با انتشار اين مطالب اهانت آميز، اولين واكنش ها در شهر قم آغاز شد. مدرسين حوزه علميه قم دروس حوزه را در روز 18 دي تعطيل اعلام كردند و در اين روز، طلاب با تشكيل اجتماع بزرگي تظاهرات خود را به سوي منازل مراجع آغاز كردند و تعدادي از علما و مراجع قم در سخنراني هاي خود، به حمايت از امام و محكوميت اهانت به ساحت ايشان پرداختند. بازاريان قم با مشاهده حركت حوزه علميه، تصميم به تعطيلي مغازه هاي خود در 19 دي گرفتند. روز نوزدهم دي ماه ساواك و شهرباني به كمك نيروهاي كمكي از تهران وارد شده و در حوالي مدارس علميه متمركز شدند. اقشار مختلف مردم با راهپيمايي به سوي منازل بزرگان حوزه، رفته رفته خروشان تر مي شدند. نيروهاي رژيم با مشاهده حركت عظيم مردم تصميم به حمله گرفتند و تيراندازي شروع شد و در این روز عده زیادی از طلاب و مردم قم به شهادت رسیده و یا مجروح شدند.

نتايج و پيامدهاي قيام نوزدهم دي:

1ـ اثبات توخالي بودن شعار فضاي باز سياسي 2ـ ثابت شد كه شاه از حركت مذهبي ـ سياسي به رهبري روحانيت و در رأس آن ها، حضرت امام، بيش از هر حركت سياسي ديگر وحشت دارد 3ـ نهضت در مسير صحيح خود قرار گرفت؛ به نحوي كه ترفندهاي بعدي رژيم نيز بي ثمر افتاد 4ـ متحجرين و مروجان جدايي دين از سياست منزوي شدند. اين قيام را بايد نقطه عطفي در تاريخ نهضت اسلامي دانست چرا كه پس از آن امواج انقلاب اسلامي شدت گرفت و با چهلم هاي پي در پي مردم نقاط مختلف ايران دامنه انقلاب فراگير شد و در نهايت به سرنگوني رژيم پهلوي انجاميد.

منبع: مركز اسناد انقلاب اسلامي